Lavendel is een heerlijk geurende struik met (meestal) paarse bloemen, die vrij goed tegen kou kan en groen blijft in de winter. Gedroogde lavendelbladeren worden verwerkt in kruidenbundeltjes om je kledingkast of huis lekker te laten ruiken. Lavendelolie wordt gebruikt voor ontspannende massages.
Niet voor niets was lavendel één van de eerste bewoners van onze kruidentuin. Vrijwel direct toen we het eerste stuk onkruid vrij hadden gemaakt, hebben we de eerste struiken geplant.
Vooral vanwege die geur en de mooie paarse bloemetjes, maar ook omdat wij niet de enige zijn die van lavendel houden. Vlinders, bijen en hommels vinden het ook een fijne struik om in te vertoeven. Zo dragen we ook ons steentje bij aan het in stand houden van de bijen en hommel populatie. En het maakt de tuin meteen een stuk gezelliger, met al dat gezoem en gefladder!
Op deze pagina vertellen we je graag meer over deze bijzondere plant. Wat is het precies voor struik? Hoe verzorg je hem optimaal, zodat je er zo lang mogelijk van kunt genieten? En wat kun je er nog meer mee, behalve genieten van de mooie kleur en heerlijke geur?
Spring naar:
Uiterlijk en soorten
Verzorging
Weetjes
Recepten en andere inspiratie
Hoe ziet de lavendel plant er uit?
Lavendel groeit in struiken, die ongeveer 50 cm hoog en breed kunnen worden. De bladeren zijn langwerpig en grijs/groen van kleur. Die kleur behouden de bladeren in de winter.
De struik – met name Lavandula angustifolia, die bekend staat als echte lavendel – is dan ook vrij winterhard.
De bloemen bestaan uit lange aren met kleine blauwe bloemetjes die heerlijk geuren. Gelukkig bloeit hij lange tijd in de zomer, zodat we volop van de geur kunnen genieten.
Verschillende soorten
Er zijn verschillende varianten van de hoofdklasse “lavendula”. Dit zijn de bekendste:
- Lavandula angustifolia. Engelse lavendel. Deze variant is het meest winterhard, en daarmee het meest geschikt voor tuinen in ons klimaat. Hierbinnen zijn deze soorten te onderscheiden: ‘Dwarf Blue’ (compact), Lavendel ‘Hidcote’ (donkere tint), Lavendel ‘Munstead’ (lichte tint), Lavendel ‘Richard Grey’ (donkere tint), Lavendel ‘Alba’ (wit) en Lavendel ‘Rosea’ (roze)
- Lavandula x intermedia. Spaanse lavendel. Struiken worden hoger dan van de Engelse variant. Bladeren zijn dieper grijsgroen, en bloeien losser aan langere stengels. Minder goed bestemd tegen snoeien, en groeit breder uit.
- Lavandula stoechas. Franse lavendel. Minder winterhard, en daarom vooral in potten geteeld. In de volle grond houdt hij het meestal minder lang uit.
Lavendel verzorgen. De meest gestelde vragen
Natuurlijk wil je zo lang mogelijk genieten van de mooie kleuren en heerlijke geur van je lavendelstruik.
Lavendel onderhoud is niet moeilijk: de plant is niet bijzonder veeleisend.
Toch zijn er een aantal dingen om rekening mee te houden. Zo blijft de plant in optimale conditie en kun je er zo lang mogelijk van genieten.
Lavendel snoeien, wanneer doe je dat?
De eerste snoeiperiode is in het voorjaar, tussen eind maart en half april. Knip de lavendel voor ongeveer een derde terug. Zorg dat er altijd nog wat groene scheuten op de houtige takken blijven zitten. Dit zijn de nieuwe uitlopers, waar je struik het komende seizoen weer mee tot bloei gaat komen. Nooit al het blad weg knippen in ieder geval!
Wanneer je de lavendelstruik niet snoeit, zal het onderste gedeelte van de plant steeds meer gaan verhouten. De snoei zorgt voor lavendelbloemen op de nieuwe takken die dat jaar gevormd gaan worden.
Is er toch sprake van verhouting? Snoei dan niet in dat hout, want dat gaat niet meer uitlopen. De vuistregel is dat je het beste kunt snoeien boven een plek waar nog blad zit en de stengel buigzaam is. Dan zit er namelijk nog leven in dat deel van de plant.
Een struik die al sterk verhout is, kun je nog proberen te redden door hem in zijn geheel uit de grond te halen en dieper terug te planten. Zorg dat de toppen nog zo’n 15 centimeter boven de grond uitsteken.
Direct na de bloei snoei je voor de tweede keer. In deze fase (augustus tot oktober) kunnen de uitgebloeide bloemen worden afgeknipt. Die kun je bijvoorbeeld laten drogen en in zakjes stoppen, om de geur nog een beetje langer te bewaren. Snoei nu vooral niet te diep, zodat de plant zich nog kan verweren tegen de vorst.
Wil je de lavendel oogsten om te kunnen drogen? Dan snoei je natuurlijk tijdens de bloei.
Wanneer kun je het beste lavendel zaaien?
Tussen maart en mei, eerst in potten en liefst binnenshuis bij een temperatuur rond de 20°C. Na 20 tot 30 dagen ontkiemen de zaadjes. Vanaf midden mei kun je de plantjes lavendel in de tuin planten. Kies een warme plek, liefst in de volle zon, en plaats de plantjes op zo’n 30 – 40 cm afstand van elkaar.
Wil je een haagje maken? Plaats dan tussen de 3 en 5 planten per meter.
Wat is de bloeitijd van lavendel?
Lavendel bloeit, afhankelijk van de soort, tussen juli en september. Onze ervaring is dat de bloeitijd, door de warme voorjaren, verder naar voren lijkt te schuiven. De struiken die bij ons in juni de grond in ging, waren al rijkelijk voorzien van paarse bloemen.
Hoe winterhard is lavendel?
Met name Lavandula angustifolia – echte lavendel – is goed bestand tegen winters. Met de gematigde winters van de laatste tijd, wordt de plant eigenlijk steeds beter geschikt voor ons klimaat. Staat er volgens de weerman toch vorst op de planning? Dan kun je de grond rond de struiken bedekken met een laag stro, afgedekt met zeil. Zo bescherm je de wortels tegen bevriezing.
Kun je lavendel stekken?
Zeker, dat kan! Sterker nog: in de eerste weken van de aanleg van onze kruidentuin hebben we dat veelvuldig gedaan. 
Dit kun je het beste in juli doen. Hiervoor scheur je de zijtakjes van de hoofdtak af, zodat er een “hieltje” aan blijft zitten. Zet de stek met een beetje stekpoeder in de aarde. Houd de aarde vochtig en zet de stekken niet in de volle zon. Laat deze stekjes een paar maanden in de pot staan, totdat ze in het voorjaar naar buiten kunnen. Laat ze dan eerst afharden (wennen aan de buitenlucht) tot je ze overplant in de volle grond.
Lavendel verplaatsen of verplanten kun je het beste in het najaar doen. Dat geeft de struik de tijd om weer te wortelen en in het voorjaar vrolijk verder te groeien. Zorg altijd dat je ruim voldoende kluit uitsteekt, met flink veel wortels en aarde. Deze plaatst je in zijn geheel op de nieuw uitgekozen plek.
Hoe vaak moet je een lavendel plant water geven?
Niet te vaak. De plant is gewend aan droge, kalkrijke grond.
In een pot geef je ongeveer tweemaal per week een beetje water. Uiteraard afhankelijk van hoe droog de aarde is. De struiken zijn gewend om in droge grond te staan. Zorg in potten in ieder geval voor genoeg afwateringsmogelijkheden, bijvoorbeeld met hydrokorrels.
Zon of schaduw?
Lavendel en schaduw horen niet bij elkaar. Het is een zonnige plant. Plant zoveel mogelijk in de volle zon.
En de bemesting?
Lavendel bemesten is, zeker in de tuin of volle grond, in principe niet nodig. Sterker nog: veel kwekers zijn het er over eens dat Nederlandse grond over het algemeen te rijk is voor de struik, waardoor ze hier een kortere levensduur hebben dan in Frankrijk of Spanje.
Omdat grond in potten op den duur volledig uitgeput raakt, kun je hier jaarlijks licht bemesten. Kies dan bij voorkeur voor een bemesting die de voedingsstoffen langzaam afgeeft, een zogeheten slow release fertilizer. Voorbeelden hiervan zijn bijvoorbeeld de eigen composthoop.
Lavendel in huis, in potten of in de tuin?
Zowel we hierboven al zeiden, kun je zaaien het best op potten doen. Houdt de potten bij het ontkiemen in huis, omdat de jonge plantjes nog behoefte hebben aan warmte. Zijn de planten wat groter, dan kun je ze in de volle grond planten. Maar, je kunt er natuurlijk ook voor kiezen er een of twee in de pot en in huis te houden. Dan ruikt het binnen altijd heerlijk naar lavendel! Zorg, wanneer je de planten in potten laat staan, wel voor een goede afwatering, en kijk uit dat je ze niet te nat laat worden.
Geschiedenis en weetjes
Het gebruik van lavendel is al heel oud. Monniken in middeleeuwse kloosters verwerkten ze al in hun kenmerkende kloostertuinen. In de elfde eeuw brachten zij de “Lavandula Vera” – zoals de Latijnse naam luidt – mee over de Alpen. Later adviseerde Hildegard von Bingen het als middel om luizen te bestrijden. Zij was een kruidenkundige en schrijfster die in die tijd veel heeft geschreven over kruiden en daarmee een inspiratiebron was voor velen.
Ook leuk: recepten / gebruik en producten
Door nieuwe wetgeving mogen we het hier niet meer hebben over de vermeende voordelen voor de gezondheid die lavendel heeft. Dat gaan we dan ook niet doen. Maar, we willen wel een aantal producten met je delen waar je blij van kunt worden.
We genieten niet alleen van de geur, maar ook van de bloemetjes zelf, die er vooral in grote getale bij elkaar prachtig uitzien. Als je ooit in de Provence geweest bent, dan weet je wat we bedoelen.
Wil je de bloemetjes van je eigen struik gaan oogsten zodat je zelf aan de slag kunt? Doe dat dan bij voorkeur in de vroege ochtend.
Lavendel geurzakjes
Een katoenen zakje gevuld met gedroogde lavendelblaadjes geeft voor een aantal weken een heerlijke geur af. Ideaal voor in huis dus, om de geur van de zomer wat langer vast te houden. Of voor onder je kussen, om met natuur in je neus in slaap te vallen.
Lavendel zakjes zijn ook heel fijn om te gebruiken in de kledingkast. De kast gaat er lekker van ruiken, en de geur houdt motten op afstand. Die beestjes missen namelijk onze verfijnde neus en kunnen de geur niet zo waarderen.
Datzelfde geldt overigens voor muggen. Een zakje lavendel – of een plant – in je slaapkamer zou dus best die vervelende zoemers eens op afstand kunnen houden.
Lavendel spray
Behalve in een zakje kun je de geur natuurlijk ook vangen in een lekker spray. In feite is dat precies wat een parfum doet. Behalve jezelf, kun je de spray ook gebruiken om de woon- of slaapkamer lekker te laten ruiken. Een paar spuitjes op je kussen en je valt met de heerlijke geur van lavendel in prachtige paarse dromen.
Je kunt lavendel spray natuurlijk kant en klaar kopen.
Maar je kunt ook zelf aan de slag.
Een verkoelende spray, om je gezicht op te frissen in de zomer (ook lekker bij opvliegers) kun je eenvoudig zelf maken. Giet 125 ml rozenwater, met 10 druppels lavendel olie in een spray flesje. Even schudden, en klaar voor gebruik.
In de keuken
Lavendel kan ook heel goed in de keuken gebruikt worden. Je kunt bijvoorbeeld de lavendelbloemetjes gebruiken om taarten mee te garneren. Je kunt ze ook mee bakken in scones of zoete broodjes voor een verrassend smaak effect.
Als fijngemalen kruid wordt het ook gebruikt voor een spannende twist aan soepen of sauzen.
Lavendel thee of bad
Lekker ruikende kruiden, bloemen en andere plantjes gaan ontzettend goed samen met kokend water. Dat onttrekt namelijk de smaak en geur, waardoor je eindigt met een heerlijk kopje natuurlijke thee. Niets is zo ontspannend als een kopje echt natuurlijke kamille- of lavendelthee voor het slapen. Ideaal, omdat pure kruidenthee (dus thee getrokken van pure kruidenmengsels) geen cafeïne bevat, in tegenstelling tot veel kant-en-klare thee.
Of een lekker geurend (voeten-)bad natuurlijk!
Al sinds vroeger werden de bloemen van deze lekker ruikende plant gebruikt als bad toevoeging, maar ook in allerlei cosmetica. Het is niet voor niets een kruid om toe te voegen aan het bad, want de naam komt van het Latijnse lavare (wassen).
Lavendelolie
Tot slot wordt van lavendel heerlijke olie gemaakt, die ideaal is voor een heerlijke massage. Het is moeilijk om niet optimaal ontspannen te raken wanneer iemand je spieren eens flink los kneedt en de geur van de lavendelolie steeds verder de kamer vult.
Daarna nog een kopje lavendelthee in je lavendelbad, en ten slotte heerlijk ontspannen in je bed kruipen met je lavendelkussen. Knappe jongen die dan niet in een ontzettend diepe slaap valt!